Kanserde Erken Tanı ve Tarama Yöntemleri
Kanserden korkma geç kalmaktan kork deyiÅŸini hepimiz biliyoruz. Ya bir ÅŸey çıkarsa diye korkmanın hiçbir ÅŸeye faydası olmayacağını da biliyoruz. Zaman kaybı bu hastalığı hayatı tehdit edici boyutlara hızla getirebilir: O nedenle vücudumuzdaki deÄŸiÅŸiklere duyarlı olmalı ve aÅŸağıda sayılan belirtilerden herhangi birisi hemen bir uzmana baÅŸvurmalıyız.
Genel Belirtiler
-
Nedensiz kilo kaybı
-
Uzun süreli halsiz ve yorgun hissetme
-
Solukluk
-
Vücudun herhangi bir yerinde geçmeyen aÄŸrı
Åžimdi belli baÅŸlı kanserlere ait uyarıcı belirtiler, risk faktörleri ve check-up kurallarından bahsedeceÄŸiz.
Meme Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Memede ele gelen kitle
-
Meme derisi üzerinde kalınlaÅŸma, çökme veya çekilme
-
Meme başından berrak veya kanlı akıntı
-
Memede ağrı
Kanser Riski Faktörleri
Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan kadınlarda; hiç çocuÄŸu olmamış kadınlarda, ilk çocuklarını otuz yaşından sonra doÄŸuran kadınlarda, hiç emzirmemiÅŸ olan kadınlarda, ideal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan kadınlar ile cinsel olgunluÄŸa gecikmiÅŸ olarak gelen veya gecikmiÅŸ menapozu olan kadınlarda ve ailesinde (anne veya kızkardeÅŸlerde) menapoz öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya çıkar.
Check-up Kuralları
Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan kadınlarda; hiç çocuÄŸu olmamış kadınlarda, ilk çocuklarını otuz yaşından sonra doÄŸuran kadınlarda, hiç emzirmemiÅŸ olan kadınlarda, ideal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan kadınlar ile cinsel olgunluÄŸa gecikmiÅŸ olarak gelen veya gecikmiÅŸ menapozu olan kadınlarda ve ailesinde (anne veya kızkardeÅŸlerde) menapoz öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya çıkar.
-
Kendi kendine meme muayenesi: 20 yaşından baÅŸlayarak her ay yapılması önerilir.
-
Klinik meme muayenesi: 20-40 yaÅŸ arası 2-3 yılda bir, 40 yaÅŸ üzerindeki kadınlarda ise her yıl doktor tarafından yapılması önerilir.
-
Mammografi (meme röntgeni): 50 yaÅŸ üzerindeki kadınlarda yılda bir yapılması önerilirken, 40-50 yaÅŸ arasındaki kadınlarda meme dokusu daha yoÄŸun olduÄŸu için ÅŸüpheli kitleleri gösterme baÅŸarısı daha düÅŸüktür. Bu yaÅŸlar arasında yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa da hangi sıklıkta yapılması gerektiÄŸi tartışmalıdır. Amerikan Kanser Cemiyeti mammografi çekimlerinin 40 yaşında baÅŸlamasını ve her yıl tekrarlanmasını önermektedir.
Testis Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Testislerde herhangi bir kitle veya boyutlarında değişiklik.
Kanser Riski Faktörleri
Ä°nmemiÅŸ testisler. Daha çok genç erkeklerde ortaya çıkar
Check-up Kuralları
Ä°lk gençlik yıllar ının son dönemlerinden baÅŸlayarak tüm yaÅŸtaki erkekler her ay testislerini muayene etmelidirler.
Kolorektal (Kalın Bağırsak ve Rektum) Kanser
Uyarıcı Belirtiler
-
Uzamış ishal veya kabızlık
-
Barsak hareketlerinde düzensizlik
-
Koyu renkli veya kanlı dışkı
-
Uzun süreli karın aÄŸrısı veya baskı hissi
-
Açıklanamayan kilo kaybı varsa
Kanser Riski Faktörleri
Aile üyelerinden birinde geçmiÅŸte kolorektal polip (iyi huylu tümoral oluÅŸum) veya kolorektal kanser veya kronik ülserleÅŸmiÅŸ kolit olması.
Check-up Kuralları
50 yaşından itibaren kadın ve erkeklerde tarama testlerinden birinin yapılması önerilmektedir. Bu testlerden herhangi birisi ÅŸüpheli çıkarsa mutlaka kolonoskopi yapılmalıdır. Kalın barsak kanseri taramasında 5 test kullanılabilir. Bunların baÅŸarı oranları birbirine eÅŸittir.
-
Dışkıda gizli kan aranması: Dışkıda sadece mikroskopla görülebilen kanamaları bu test saptayabilir. Farklı günlerde alınan 3 dışkı örneÄŸi test edilir. Yılda bir tekrarlanır.
-
Sigmoidoskopi: Makattan ince ışıklı bir tüple girilip kalın barsakların bir kısmının incelenmesidir. EÄŸer ÅŸüphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak saÄŸlar. 5 yılda bir tekrarlanmalıdır.
-
Sigmoidoskopi ve yıllık dışkıda gizli kan incelenmesinin birlikte yapılması
-
Baryumlu kolon grafisi: Makattan özel bir ilaç verildikten sonra çekilen rontgenlerdir. 5 yılda bir tekrarlanmalıdır.
-
Kolonoskopi: Makattan ince ışıklı bir tüple girilip tüm kalın barsak incelenir. EÄŸer ÅŸüphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak saÄŸlar. 50 yaÅŸ ve üzerindeki kiÅŸilerde mutlaka yapılması gerekmektedir. Daha önceleri sonuçların tamamen normal olduÄŸu kiÅŸilerde 5 yılda bir yapılması önerilirken Amerikan Kanser Cemiyetinin son önerisi 10 yılda bir tekrarlanmasıdır.
AkciÄŸer Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Geçmeyen veya karakter deÄŸiÅŸtiren öksürük
-
Kanlı, pis kokulu balgam
-
Yeni gelişen ses kısıklığı veya değişikliği
-
GöÄŸüs kafesinde aÄŸrı
-
Sık ve uzun süreli akciÄŸer enfeksiyonu (bronÅŸit, zatürre) geçiriyor olma
Kanser Riski Faktörleri
Çok sigara içmek ve özellikle astbest olmak üzere çevre kirletici maddelere maruz kalmak.
Check-up Kuralları
Riskli hastalarda 50 yaşın üzerinde yılda bir kez düÅŸük doz toraks tomografisi çekilmesi uygundur.
Servikal (Rahim Ağzı) Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Anormal vajinal kanama
-
Cinsel iliÅŸkiden sonra kanama
-
Normalden fazla vajinal akıntı
Kanser Riski Faktörleri
Genital (cinsel) bölgelerde kabarcıklar oluÅŸturan deri iltihaplan veya genital siÄŸil enfeksiyonları, ergenlik çağına geldikten kısa bir süre sonra cinsel iliÅŸkiye girme veya çok fazla cinsel iliÅŸki partnerinin olması.
Check-up Kuralları
Ä°lk cinsel iliÅŸkiden itibaren ilk 3 yıl içinde veya en geç 21 yaşında serviks kanseri tarama testlerine baÅŸlanmalıdır. Her yıl kadın doÄŸum muayenesi ve Pap testi yapılmalıdır.
-
30 yaşından sonra peÅŸ peÅŸe yapılan son 3 tarama normal bulunmuÅŸsa tarama arlıkları 2–3 yılda bire çıkartılabilir. EÄŸer anne karnındayken dietilstilbesterol (DES) kullanılmışsa, HIV enfeksiyonu varsa, veya organ nakli, kemoterapi tedavisi ya da uzun süreli kortizon içeren ilaçlar kullanması nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmışsa kontrollere yıllık devam edilir.
-
30 yaÅŸ üstü ve normal sonuçları olan kiÅŸiler için diÄŸer bir öneri de 3 yılda bir yapılacak olan Pap testi ve HPV-DNA testidir.
-
70 yaÅŸ ve üstü kadınlarda son yapılan Pap testlerinden 3 veya daha fazlası veya peÅŸ peÅŸe yapılan testlerden 10 tanesi birden normal gelirse serviks kanseri için tarama sonlandırılabilinir. Yukarıda belirtildiÄŸi gibi bağışıklık sistemini baskılanmış hastalarda tarama yıllık olarak devam etmelidir.
-
Histerektomi (rahmin rahim ağzı ile birlikte tamamen alınması) ameliyatı olan hastalarda tarama yapılmayabilir.
Endometrium (Rahim) Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Anormal vajinal kanama
Kanser Riski Faktörleri
GeçmiÅŸte kısırlık olması veya yumurtlama olmaması; menapozun geç baÅŸlaması veya uzun süreli östrojen tedavisi, vücutta aşırı yaÄŸlanma; çok fazla sigara içmek
Check-up Kuralları
Menapoza geldikten sonra geçmiÅŸinde kısırlık, aşırı ÅŸiÅŸmanlık, yumurtlayamama, anormal rahim kanaması veya östrojen tedavisi olan kadınların endometriyal biyopsi yaptırmaları gerekir.
Ä°drar Yolu ve Mesane Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Ä°drarda kan; sırt aÄŸrısı; kilo ve iÅŸtah kaybı, sürekli ateÅŸ; anemi (kansızlık).
Kanser Riski Faktörleri
Elli yaşın üzerinde olan erkeklerde-, çok fazla sigara içenlerde, geçmiÅŸte kronik idrar yolu enfeksiyonlarından rahatsız olanlarda daha fazla görülür.
Check-up Kuralları
Yukarıdaki ÅŸikayetleriniz varsa bir üroloji uzmanına baÅŸvurunuz.
Ağız Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Ağızda iyileşmeyen ağrılı/ağrısız yaralar
-
Ağız içi ve dudakta beyaz veya kırmızı plaklar, kitle veya sertlikler
Kanser Riski Faktörleri
Genellikle kırk beÅŸ yaşın üstünde erkeklerde, çok fazla sigara içenlerde ve özellikle çok fazla alkol kullanımı ile daha fazla görülür.
Check-up Kuralları
Eğer ağızda iyileşmeyen bir yara ve renk değişikliği varsa KBB doktoruna başvurunuz.
Gırtlak Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
BoÄŸuk seslilik
-
Ses kısıklığı
Kanser Riski Faktörleri
Çok fazla sigara içmek, özellikle fazla miktarda alkol kullanımı da varsa.
Check-up Kuralları
KonuÅŸma özelliÄŸinizde herhangi bir deÄŸiÅŸiklik olması durumunda bir KBB uzmanı tarafından yapılan muayene veya eÄŸer çok fazla sigara içiyorsanız yıllık muayene yaptırmanız gerekir.
Prostat Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Ä°drara çıkmada zorluk
-
Sık sık ve az az idrar yapma
-
İdrar sonrası rahatlayamama
-
Kasıkların üst kısmında sürekli aÄŸrı
-
Ä°drarda kan
Kanser Riski Faktörleri
Ä°leri yaÅŸlarda risk artar.
Check-up Kuralları
Makattan parmakla muayene ve prostat spesifik antijen testi (PSA kan testi) prostat kanserinde tarama testleri olarak halen araÅŸtırılmaktadır. 50 yaşın üstünde olan ve önümüzdeki 10 yıl süreyle saÄŸ olacağı düÅŸünülen erkeklere bu taramalar önerilmektedir. Yüksek riskli kiÅŸilerde (bir veya daha fazla 1. dereceden akrabada erken yaÅŸlarda prostat kanseri tanısı olması) bu testlere 45 yaşında baÅŸlanılmalıdır. Çok riskli kiÅŸilerde ilk testler 40 yaşında yapılıp sonuçlar normal gelirse 45 yaşından sonra yıllık taramalara da devam edilebilinir.
Cilt Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
-
Renk, ÅŸekil ve büyüklüÄŸü deÄŸiÅŸen, çabuk kanayan veya ülserleÅŸen benler
-
Ä°yileÅŸmeyen yaralar
Kanser Riski Faktörleri
Kadın ve erkeklerde kızıl saç, açık cilt rengi veya gözlerin mavi olması; çocuklukta ciddi güneÅŸ yanığı olması; ailenin geçmiÅŸinde doÄŸum lekeleri veya benler varsa.
Check-up Kuralları
Eğer yukarıda sıralanan uyarıcı belirtilere sahip herhangi bir cilt lezyonunuz varsa bir cilt doktoruna danışınız.
Bunların Dışında
Sindirim Sistemi
-
Yutma güçlüÄŸü, uzun süren kusma/bulantı
-
Karında şişlik
-
Açıklanamayan kilo kaybı varsa
Kan ve Lenf Sistemi
-
Boyun, koltukaltı ve kasıklarda ele gelen, çoÄŸunlukla aÄŸrısız kitleler
-
Kilo kaybı
-
Gece terlemeleri
-
Uzun süren ve açıklanamayan ateÅŸler
-
Ciltte nedensiz beliren döküntü ve morluklar varsa
Ä°skelet Sistemi
-
Ele gelen kitle veya ÅŸekil bozukluÄŸu
-
Kemiklerde şiddetli ağrı
-
Hareket kısıtlılığı
Sinir Sistemi
-
Åžiddetli ve uzun süreli baÅŸ aÄŸrıları
-
Çift görme veya görme kaybı
-
Yeni geliÅŸen dengesizlik, baÅŸ dönmeleri, uyuÅŸma veya felçler
-
Åžuur bulanıklığı, konsantrasyon güçlüÄŸü
-
KonuÅŸma güçlüÄŸü
-
KiÅŸilik deÄŸiÅŸiklikleri
Vakit geçirmeden doktorunuza baÅŸvurunuz
​