Kadınlar İçin Temel Tarama Testleri

Tarama Testleri Neden Önemlidir?
Eski bir söz vardır: "Bir gram önlem, bir kilo tedaviden daha değerlidir."
Erken teşhis, kanser, diyabet ve osteoporoz gibi hastalıkları başlangıç aşamasında, yani tedavinin daha kolay olduğu dönemde durdurmanıza yardımcı olabilir. Tarama testleri, belirtiler ortaya çıkmadan hastalıkları tespit edebilir. Hangi tarama testlerine ihtiyacınız olduğu; yaşınıza, aile geçmişinize, kişisel sağlık geçmişinize ve diğer risk faktörlerine bağlıdır.

Meme Kanseri
Meme kanserini ne kadar erken tespit ederseniz, tedavi şansınız o kadar yüksek olur. Küçük meme kanserleri, lenf düğümleri veya akciğerler ve beyin gibi hayati organlara yayılma olasılığı daha düşüktür. 20’li veya 30’lu yaşlardaysanız, bazı uzmanlar, düzenli sağlık kontrolleriniz sırasında 1-3 yılda bir doktorunuzun meme muayenesi yapmasını önermektedir. Ek risk faktörleriniz varsa daha sık tarama gerekebilir.

Mamografi ile Tarama
Mamografi, bir yumruyu elle hissedilmeden önce tespit edebilen düşük dozlu röntgenlerdir, ancak normal sonuçlar kanseri tamamen dışlamaz. Bazı uzmanlar, 40'lı yaşlarınızda yılda bir kez mamografi yaptırmanızı önermektedir. 50'li yaşlardan 70'li yaşlara kadar ise mamografilerin 1-2 yılda bir yapılması önerilir. Yüksek risk altındaysanız, doktorunuz daha sık tarama önerebilir.

Rahim Ağzı Kanseri
Rahim ağzı kanseri (resimde) önlenmesi kolay bir hastalıktır. Rahim (bebeğin büyüdüğü yer) ile vajina (doğum kanalı) arasında dar bir geçit olan rahim ağzı, pap smear ve HPV testleri ile taranabilir. Pap smear, rahim ağzındaki anormal hücreleri tespit ederek, bu hücreler kansere dönüşmeden önce çıkarılmasını sağlar. Rahim ağzı kanserinin ana nedeni, bir tür cinsel yolla bulaşan hastalık olan insan papilloma virüsüdür (HPV).

Rahim Ağzı Kanseri İçin Tarama
Pap smear sırasında doktorunuz rahim ağzınızdan bazı hücreler alır ve bunları analiz için laboratuvara gönderir. Doktorunuz, sadece pap testi mi yoksa HPV testiyle birlikte bir tarama mı yapmanız gerektiği konusunda sizi bilgilendirir. Cinsel olarak aktifseniz ve risk altındaysanız, her yıl klamidya ve bel soğukluğu gibi enfeksiyonlar için de vajinal test yaptırmanız gerekecektir.

Rahim Ağzı Kanseri İçin Aşılar
HPV aşıları, 26 yaşın altındaki kadınları HPV'nin birkaç türüne karşı koruyabilir. Ancak bu aşılar, HPV'nin tüm kanser yapan türlerine karşı koruma sağlamaz ve tüm rahim ağzı kanserleri HPV ile başlamaz. Bu nedenle, düzenli rahim ağzı kanseri taraması hala önemlidir.

Osteoporoz ve Kemik Kırıkları
Osteoporoz, kemiklerin zayıf ve kırılgan olduğu bir durumdur. Menopozdan sonra kadınlar daha fazla kemik kütlesi kaybetmeye başlar, ancak erkekler de osteoporoz olabilir. İlk belirti genellikle küçük bir düşme, darbe veya ani bir burkulma sonrası ağrılı bir kırık olur. 50 yaş ve üzerindeki Amerikalılarda hastalık, kadınlarda kırıkların yaklaşık yarısına ve erkeklerde her 4 kırık vakasından birine katkıda bulunur. Neyse ki, osteoporoz önlenebilir ve tedavi edilebilir.

Osteoporoz İçin Tarama Testleri
Dual enerji X-ışını absorbsiyometri (DXA) adı verilen özel bir X-ışını türü, kemik gücünü ölçebilir ve kırıklar meydana gelmeden osteoporozu tespit edebilir. Ayrıca gelecekteki kırık riskini de tahmin edebilir. Bu tarama, 65 yaş ve üzerindeki tüm kadınlar için önerilir. Osteoporoz risk faktörleriniz varsa, daha erken tarama yaptırmanız gerekebilir.

​

Cilt Kanseri
Cilt kanserinin çeşitli türleri vardır ve hepsinde erken tedavi etkili olabilir. En tehlikelisi, bir kişinin cilt rengini üreten hücreleri etkileyen melanoma türüdür (resimde gösterilmiştir). Bazen bu tür kanser için genetik yatkınlık olabilir ve güneşe aşırı maruz kalma riski artırabilir. Bazal hücreli ve skuamöz hücreli kanserler ise yaygın melanom dışı cilt kanserleridir.

Cilt Kanseri İçin Tarama
Benler ve çiller gibi cilt üzerindeki işaretlerdeki herhangi bir değişikliği izleyin. Şekil, renk ve boyut değişikliklerine dikkat edin. Bazı uzmanlar, düzenli fiziksel muayeneleriniz sırasında bir dermatolog veya başka bir sağlık uzmanı tarafından cildinizin kontrol edilmesini önerir.

Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)
Yaşlandıkça yüksek tansiyon riskiniz artar, özellikle fazla kiloluysanız veya sağlıksız alışkanlıklarınız varsa. Yüksek tansiyon, uyarı vermeden yaşamı tehdit eden kalp krizi veya felçlere neden olabilir. Doktorunuzla birlikte tansiyonunuzu kontrol altında tutmak hayatınızı kurtarabilir. Tansiyonunuzu düşürmek, kalp hastalığı ve böbrek yetmezliği gibi uzun vadeli tehlikeleri de önleyebilir.

Yüksek Tansiyon İçin Tarama
Kan basıncı ölçümleri iki sayı içerir. Birincisi (sistolik), kalbinizin attığı sıradaki kan basıncıdır. İkincisi (diyastolik), kalp atışları arasındaki basınçtır. Normal bir yetişkinin kan basıncı 120/80'in altındadır. 130/80 veya üzeri yüksek tansiyon olarak kabul edilir. 120/80 ile 130/80 arasındaki değerler ise “yükselmiş” olarak adlandırılır ve erken uyarı aşaması sayılır. Doktorunuza tansiyonunuzu ne sıklıkta ölçtürmeniz gerektiğini sorun.

Kolesterol Seviyeleri
Yüksek kolesterol, arterlerinizi tıkayan plak (resimde turuncu renkte gösterilmiştir) oluşumuna neden olabilir. Plak yıllarca herhangi bir belirti göstermeden birikebilir ve sonunda kalp krizi veya felçle sonuçlanabilir. Yüksek tansiyon, diyabet ve sigara içmek de plak oluşumuna neden olabilir. Bu durum arterlerin sertleşmesi veya ateroskleroz olarak adlandırılır. Yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlar bu riski azaltabilir.

Kolesterol Seviyelerini Kontrol Etme
Kolesterol seviyenizi kontrol ettirmek için genellikle 9-12 saat kadar aç kalmanız gerekebilir. Daha sonra, toplam kolesterol, LDL ("kötü" kolesterol), HDL ("iyi" kolesterol) ve trigliserit (kan yağı) seviyelerini ölçmek için kan testi yapılır. Doktorunuz, ne zaman başlayacağınızı ve seviyelerinizi ne sıklıkla kontrol ettirmeniz gerektiğini sizinle konuşacaktır.

Tip 2 Diyabet
Diyabet, kalp veya böbrek hastalığına, felce, retinadaki (resimde gösterilmiştir) kan damarlarına zarar nedeniyle körlüğe ve diğer ciddi sorunlara neden olabilir. Diyabeti erken tespit ettiğinizde, diyet, egzersiz, kilo kaybı ve ilaçlarla kontrol altına alabilirsiniz. Tip 2 diyabet, bu hastalığın en yaygın şeklidir. Tip 1 diyabet genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde teşhis edilir.

Diyabet İçin Tarama
Diyabet testi için kan şekerinizi ölçmeden önce yaklaşık sekiz saat kadar aç kalmanız gerekebilir. Kan şekeri seviyesi 100-125 arasında çıkarsa pre-diyabet, 126 veya daha yüksek çıkarsa diyabet anlamına gelebilir. Diğer testler arasında A1C testi ve oral glukoz tolerans testi bulunur. Doktorunuz, ne zaman başlayacağınızı ve seviyelerinizi ne sıklıkla kontrol ettirmeniz gerektiğini size bildirecektir. Aile geçmişi gibi daha yüksek risk taşıyan durumlarınız varsa, test yaptırmayı doktorunuzla konuşun.

HIV
HIV, AIDS’e neden olan virüstür. Enfekte bir kişiyle kan veya vücut sıvılarını paylaşmak, örneğin korunmasız cinsel ilişki veya kirli iğneler yoluyla bulaşır. HIV'li hamile kadınlar enfeksiyonu bebeklerine geçirebilir. Henüz bir tedavi veya aşı bulunmamakla birlikte, erken tedavi HIV ile mücadelede bağışıklık sistemine yardımcı olabilir.

HIV İçin Tarama Testleri
HIV, yıllarca belirti göstermeden ilerleyebilir. Virüse sahip olup olmadığınızı öğrenmenin tek yolu kan testleridir. ELISA veya EIA testi, HIV'e karşı üretilen antikorları arar. Pozitif bir sonuç alırsanız, sonuçları doğrulamak için ikinci bir teste ihtiyaç duyarsınız. Risk altında olan herkesin ve cinsel olarak aktif bireylerin test yaptırması önerilir. USPSTF (Amerikan Önleyici Hizmetler Görev Gücü), 15-65 yaş arası ergenler ve yetişkinler için HIV taraması yapılmasını önerir. Daha genç ergenler ve daha yaşlı yetişkinler de yüksek risk altındaysa taramadan geçmelidir.

​

HIV'in Yayılmasını Önleme
Enfekte kişilerin çoğu, virüse maruz kaldıktan yaklaşık iki ay sonra HIV testi pozitif çıkar. Ancak nadir durumlarda HIV antikorlarının gelişmesi altı aya kadar sürebilir. HIV veya diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanın. HIV'iniz varsa ve hamileyseniz, doğmamış çocuğunuza bulaşma riskini azaltmak için doktorunuzla konuşun.

​

Kolorektal Kanser (Kalın Bağırsak Kanseri)
Kolorektal kanser, akciğer kanserinden sonra en yaygın ikinci kanser ölüm nedenidir. Çoğu kolon kanseri, kalın bağırsağın iç yüzeyinde büyüyen poliplerden (anormal kitleler) kaynaklanır. Bu polipler kanserli olabilir veya olmayabilir. Eğer kanserli hale gelirlerse, vücudun diğer bölgelerine yayılabilirler. Poliplerin erken evrede, kanserleşmeden önce çıkarılması, bu hastalığı tamamen önleyebilir.

​

Kolorektal Kanser İçin Tarama
Kolorektal kanser için yaygın bir tarama testi kolonoskopidir. Hafif sedasyon altındayken, doktorunuz kamerayla donatılmış küçük, esnek bir tüpü bağırsağınıza yerleştirir. Eğer bir polip bulurlarsa, genellikle aynı anda çıkarabilirler. Bir diğer test türü, kolondaki alt kısmı inceleyen esnek sigmoidoskopidir. Ortalama risk altındaysanız, tarama genellikle 45 yaşında başlar. Doktorunuz, dışkı kartları gibi evde yapılabilecek farklı türde testlerle de tarama yapabilir.

Glokom
Glokom, gözün içindeki basınç yükseldiğinde oluşur. Tedavi edilmezse, optik siniri (görme sinirini) tahrip edebilir ve körlüğe neden olabilir. Çoğu zaman, belirtiler yalnızca görmeniz zarar gördükten sonra ortaya çıkar.

​

Glokom İçin Tarama
Gözlerinizi ne sıklıkla kontrol ettirmeniz gerektiği, yaşınıza ve risk faktörlerinize bağlıdır. Bu faktörler arasında Afrika kökenli Amerikalı veya Hispanik olmak, 60 yaşın üzerinde olmak, göz yaralanması geçirmek, steroid kullanımı ve glokom aile öyküsü bulunur. Glokom taramasına ne zaman başlamanız gerektiği ve ne sıklıkla tarama yaptırmanız gerektiği hakkında doktorunuzla konuşun.

​

Tarama Testleri Hakkında Doktorunuza Danışın
Tarama testleri hakkında doktorunuzla konuşmak iyi bir sağlık alışkanlığıdır. Bazı testler, örneğin Pap testi veya meme muayenesi, her kadının sağlık bakımının rutin bir parçası olmalıdır. Diğer testler ise risk faktörlerinize bağlı olarak gerekli olabilir. Doğru tarama her zaman bir hastalığı önlemez, ancak bir hastalığı erken evrede bulmak, onu yenmek için size en iyi şansı sağlayabilir.

​

Kaynak: Dr. Jabeen Begum, MD - 29 Eylül 2023